به نقل از «ایسنا»

تبیین امام رضا(ع) درباره اراده خدا

تاریخ انتشار: ۲۳ مهر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۶۴۰۶۵۲

ایسنا/قم عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ضمن تبیین اراده خداوند و مقابله با نفی بدا در مناظره امام رضا(ع) با سلیمان مروزی، تأکید کرد: نفی بدا و قدیم و ازلی دانستن اراده خداوند، موافقت با نظر یهودیان است که خدا را دست‌بسته می‌دانستند و این نظر در تضاد آشکار با آیات قرآن است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا برنجکار، استاد دانشگاه تهران، در نشست «گزارشی از مناظره امام رضا(ع) در کتاب عیون اخبار الرضا(ع)» که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در قم برگزار شد، با اشاره به برخی مناظرات امام رضا(ع)، گفت: چندین مناظره از امام(ع) در عیون ذکر شده است؛ برخی از این مناظرات با یهودیان، صابئین، زرتشتی‌ها و .

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

.. صورت گرفته و مطالب در این باره بسیار متعدد و متنوع است.

وی با پرداختن به باب ۱۳ عیون و مناظره امام(ع) با سلیمان مروزی، افزود: امام رضا(ع) در این مناظره فقط مطلب حق را بیان نفرمودند، بلکه چند دیدگاه مانند اشاعره، معتزله و برخی از فلاسفه را درباره بحث اراده الهی را نقد کردند. در واقع امام(ع) ضمن اینکه قرآن و روایات را برای اثبات نظرشان بیان فرموده، دیدگاه‌های مخالف را هم نقد کرده است. رواج ترجمه مخصوص دوره مأمون نبود و قبل از آن هم وجود داشت، ولی در این دوره توسعه زیادی یافت و در واقع نهضت ترجمه در این دوره رخ داد.

نهضت ترجمه در دوره مأمون

استاد دانشگاه تهران به مناظره امام(ع) با سلیمان مروزی پرداخت و اظهار کرد: مأمون تعبیر «هو واحد خراسان من اصحاب الکلام» را درباره سلیمان مروزی به کار برده است؛ یعنی از دید مأمون که گرایش به کلام دارد، سلیمان یگانه کلامی‌های خراسان در آن دوره است و به همین دلیل از او برای مناظره با امام(ع) دعوت می‌کند. امام(ع) با عمران صابئی هم مناظره داشت و او در این مناظره و بعد از اینکه به حقانیت امام پی برد، مسلمان می‌شود، ولی سلیمان با اینکه مسلمان است و ده‌ها بار در مناظره شکست می‌خورد و محکوم می‌شود، در نهایت تسلیم نظر امام(ع) نمی‌شود؛ زیرا او جدلی بوده و حق را قبول نمی‌کرده است.

برنجکار اضافه کرد: به هر حال مأمون سلیمان را فراخواند و به اوصله داد و تکریم کرد؛ وقتی سلیمان آمد، مأمون به او می‌گوید پسرعموی من علم کلام را خیلی دوست دارد و از سلیمان می‌خواهد که با امام(ع) مناظره کند، ولی سلیمان می‌گوید من تمایلی ندارم؛ زیرا او را محکوم خواهم کرد و او در نزد قومش سبک خواهد شد، ولی مأمون می‌گوید من اصلاً همین قصد را دارم لذا سلیمان می‌پذیرد.

تأیید امام رضا(ع) بر وقوع بدا

وی گفت: قبل از رسیدن امام(ع) به جلسه مناظره، عمران صابئی بحثی با سلیمان مروزی شروع می‌کند و عمران می‌گوید: «تو ظاهراً «بدا» را منکر شده‌ای». همین طور که در حال مناظره هستند، امام وارد جلسه شده و جویای بحث می‌شوند؛ امام(ع) آیاتی را درباره بدا قرائت می‌کنند و روایاتی هم از پیامبر(ص) می‌خوانند، ولی سلیمان آن را نفی می‌کنند. امام(ع) فرمودند که نفی بدا همان قول یهود است که می‌گفتند «یدالله مغلوله»؛ یعنی خدا از ازل قضا و قدر کرده و دیگر کاری از دست او بر نمی‌آید؛ مثلاً قضا و قدر کرده که یهود پولدار باشند و بقیه بدبخت و فقیر و این تقدیر تغییرناپذیر است. سلیمان از شب قدر می‌پرسد و امام(ع) می‌فرماید درست است که در این شب، تقدیر انجام می‌شود، ولی باز ممکن است بدا هم رخ دهد؛ سلیمان که خودش را برای این بحث آماده نکرده بود، ظاهراً نظر امام را درباره بدا می‌پذیرد و دیگر اشکال نمی‌کند. سلیمان خود را برای بحث اراده آماده کرده بود؛ لذا مأمون اشاره کرد که بحث اصلی را شروع کنند.

برنجکار تصریح کرد: دیدگاه‌های مختلفی در مورد اراده انسان بیان شده که تنوع زیادی دارند، ولی می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد؛ اینکه اراده، صفت فعل و حادث است و ما در این بحث سه چیز داریم، مرید، مراد و اراده؛ مرید، خداوند است؛ مراد فعلی است که حادث می‌شود و اراده فعل الهی است؛ یعنی خداوند که ازلی است، اراده کرده می‌فرماید: «کن» و مراد (آفریده) حاصل می‌شود. این دیدگاه تا قرن ۵ در نزد بیشتر متکلمان معتبر بوده است. دیدگاه دوم این است که اراده صفت ذات است، ولی غیر از علم خدا است؛ یعنی خدا هفت صفت ذات مانند علم و قدرت حیات و بصر دارد که ازلی است و اراده هم صفت ذات است.

وی اضافه کرد: سلیمان مناظره را این طور شروع کرد که اراده مانند سمع، بصر و قدرت صفت ذاتی و ازلی است؛ یعنی همان نظر اشاعره و بعد نظر امام(ع) را جویا شد؛ امام(ع) فرمودند که چرا اشیاء و مراد حادث می‌شوند؛ زیرا خدا آنها را اراده کرده است؛ ما نمی‌گوییم که خداوند چون عالم و بصیر است چیزی مخلوق می‌شود، بلکه خدا وقتی اراده کرد چیزی خلق می‌شود؛ بنابراین این مسئله دلیل بر آن است که صفت اراده همانند علم نیست.

اراده خدا ازلی است یا حادث

برنجکار تصریح کرد: سلیمان اضافه کرد که اراده ازلی است، یعنی قدیم؛ امام فرمود آیا قبول داری که اراده غیر از ذات است؟ او پذیرفت؛ امام فرمودند پس اگر اراده چیزی غیر از خداست، تعدد قدما یعنی شرک رخ می‌دهد؛ سلیمان نظرش را تغییر داد و گفت: اراده نه حادث است و نه قدیم و گرفتار تناقض شد؛ در اینجا مأمون که دید امام درست می گوید وارد معرکه شد و تأیید کرد که سلیمان دچار تناقض شده است؛ زیرا از یک طرف می‌گوید اراده قدیم و ازلی است و از طرف دیگر منکر شده و می‌گوید نه قدیم و نه حادث است.

وی ادامه داد: سلیمان استدلال کرد که اراده از خداست، همان طور که سمع و بصر از خداست؛ امام(ع) در پاسخ فرمود: یعنی اراده همان نفس خداست؟؛ سلیمان پذیرفت که اراده خود خدا نیست. امام فرمودند: پس مانند سمیع و بصیر نیست و اراده و خدا دو چیز نیست. یعنی «کن» غیر از یکون و مراد غیر از مرید است؛ این نظریه که اراده همان مرید است، نظر فلاسفه است؛ البته اشاعره می‌گفتند که اراده غیر از خداست؛ سلیمان در برابر پرسش‌های امام دچار سردرگمی شد و نتوانست پاسخ دهد. امام فرمودند که قبول داری اراده فعل است؟ سلیمان قبول کرد. امام فرمود: اگر فعل است پس حادث است؛ زیرا فعل یعنی حادث. در حالی که سلیمان قبلاً حادث بودن را نفی کرده بود، لذا باز دچار تناقض شد. سلیمان گفت پس اراده انشاء است؛ امام فرمود: اگر انشاء یعنی همان مراد است، این همان حرف ضرار از بزرگان معتزله است. بعد نظر وی را رد کرد.

تضاد ازلی دانستن اراده خدا با قرآن 

برنجکار اظهار کرد: امام در ضمن بحث تفاوت علم و اراده را بیان کردند و فرمودند: «اراده همانند علم نیست زیرا می‌تواند چیزی معلوم باشد ولی موجود نشده باشد و خدا برخی از چیزهایی را که به آن علم دارد موجود می‌کند، ولی مراد وقتی است که اراده شده باشد». امام همچنین استدلال کردند که اگر اراده، ازلی باشد در تضاد با «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» است؛ یعنی خدا از یک طرف قول داده که مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم و از طرف دیگر اگر اراده نداشته باشد، کاری از دستش برنمی‌آید. سلیمان در ادامه گفت که اراده قدرت است؛ ولی امام رضا(ع) آن را هم رد کرد و فرمود ممکن است خداوند چیزی را اراده نکرده، ولی قدرت به آن را دارد. مأمون وقتی دید سلیمان شکست خورد گفت که او (امام) اعلم هاشمیون است.

استاد دانشگاه تهران در پایان تأکید کرد: امام در این مناظره تمامی دیدگاه‌های باطل در مورد اراده خدا و رابطه آن با صفات دیگر را رد کرد و بر مبنای قرآن و روایت معتبر، دیدگاه حق را تبیین کرد. حضرت تأکید کردند که اراده فعل خداست و وقتی خدا فرمود «کن»، «فیکون» رخ می‌دهد. در این مناظره، دیدگاه اشاعره و اهل حدیث که اراده را مثل علم و ازلی می‌دانستند، دیدگاه معتزلی‌ها که معتقد بودند اراده همان مراد است و دیدگاه‌هایی که اراده را همان علم یا قدرت می‌پنداشت، رد کردند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری منطقه قم امام رضا ع دانشگاه تهران مناظره امام اراده همان امام فرمود امام رضا ع اراده خدا اراده هم یعنی خدا امام ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۶۴۰۶۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انقلاب اسلامی ایران ادامه دهنده مکتب امام صادق (ع)است

به گزارش خبرنگار مهر، اسماعیل زارعی کوشا شامگاه جمعه در مراسم سالروز شهادت امام جعفر صادق در روستای سراب شهرستان بیجار اظهار کرد: امیدواریم خداوند توفیق درک شناخت ائمه اطهار را بتواند به همه ما عطا کند.

وی افزود: مهمترین بهره‌ای که از بزرگ‌داشت مراسمات مذهبی ائمه اطهار می‌توان برداشت شناخت زندگی و شخصیت این امامان است تا از این طریق بتوانیم معرفتمان را ارتقا ببخشیم.

وی اعلام کرد: انقلاب اسلامی ایران برکات بی‌شماری داشت و یکی از این برکات متحول شدن فضای دینی در جامعه بود و به برکت این مهم و شناخت ما از زندگی ائمه و معصومین بیشتر شد.

زارعی کوشا تاکید کرد: امام صادق علیه السلام دارای شخصیت بسیار بزرگی است لازم است تا ابعاد شخصیتی این امام بزرگ بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.

وی اعلام کرد: امام صادق صاحب مکتب است و این به واسطه هدایتی است که ایشان به تبعیت از امام حسین داشتند و دین اسلام را نجات بخشید و مسیر جامعه اسلامی به سوی درستی هدایت شد.

وی ادامه داد: کتاب «انسان ۲۵۰ ساله» نوشته مقام معظم رهبری اهمیت زیادی دارد و لازم است مورد توجه و مطالعه همگان قرار بگیرد و مسابقه‌ای در باب این کتاب برگزار شود.

ائمه معصوم برای پاسداری از ارزش‌های دینی تلاش کردند

استاندار کردستان گفت: تمام ائمه معصوم همواره در یک مسیر در حال حرکت بودند و یک سلسله از فعالیت مبارزاتی را برای شناخت معرفت دینی و فراگیری معارف دینی داشتند و در راه پاسداری از ارزش‌های دینی همواره تلاش کردند.

وی اضافه کرد: اما آنچه در عمر امام صادق اهمیت زیادی دارد این است که ایشان فرصت و مأموریتی که داشتند یک مأموریت و انقلاب فرهنگی بود.

زارعی کوشا گفت: این امام بزرگ بیش از چهار هزار شاگرد تربیت کردند که در نوع خود بی نظیر است.

وی اعلام کرد: درس شهادت امام صادق این است که ما تکلیف خود را بدانیم و آگاه باشیم چرا که اگر شناخت و بصیرت نداشته باشیم طبق قرآن کریم گمراه خواهیم بود.

امام راحل انقلاب اسلامی را به سرانجام رساند

استاندار کردستان در ادامه بیان کرد: امروز انقلاب اسلامی را ادامه مکتب امام صادق می‌دانیم چرا که دشمنان هر تهدید و تحریمی کردند تا این انقلاب به نتیجه نرسد اما امام راحل این انقلاب را به سرانجام رساند.

وی با تاکید بر اینکه شباهت زیادی بین انقلاب اسلامی با مکتب امام صادق وجود دارد گفت: حرکت علمی امام صادق و مجتهد کردن مؤمنین توفیقی بود که این امام بزرگ در دوران مبارزه خود داشتند و موجب اعتلای دین مبین شدند.

وی به تلاش دشمنان در خدشه وارد کردن به انقلاب اسلامی ایران اشاره کرد و ابراز داشت: در طول چهل و پنج ساله انقلاب دشمنان در پی ضربه وارد کردن به این انقلاب بودند اما به فضل خداوند و امام زمان این انقلاب در مسیر درست خود قرار دارد.

لزوم شناخت جوانان از فضای مجازی

استاندار کردستان بر لزوم شناخت جوانان از فضای مجازی تاکید کرد و بیان داشت: در فضای رسانه باید هوشیار باشیم و بدانیم که حق با باطل کدام است و فریب دشمن را نخوریم.

وی ادامه داد: امروز سانسورهای دنیا باعث نشد که صدای مظلوم مردم غزه به گوش جهانیان نرسد و ما شاهد خواری اسرائیل غاصب هستیم.

زارعی کوشا اضافه کرد: از مصادیق جهاد تبیین می‌توان به تبیین شخصیت امام راحل اشاره کرد و ما باید تلاش کنیم تا شخصیت این امام بزرگوار برای همه افراد و بالاخص جوانان تبیین شود.

وی تاکید کرد: رهبر انقلاب همواره بر تبیین شخصیت امام راحل تاکید دارند و امروز همه ما وظیفه داریم تا شخصیت امام راحل را بازگو کنیم تا همه با این مهم آشنا شوند.

‌ایران به یکی از قطب‌های نظامی و پهپادی دنیا تبدیل شده است

استاندار کردستان اعلام کرد: امروز در دنیا به فضل الهی و با استقامت مردم ایران اسلامی و با هدایت رهبر توانسته‌ایم به موفقیت‌های زیادی دست پیدا بکنیم و کشوری که چهل و پنج سال پیش سیم خاردار هم وارد می‌کرد امروز به یکی از قطب‌های نظامی و پهپادی در دنیا تبدیل شده است.

زارعی کوشا اذعان کرد: امروز مسیر علمی ایران اسلامی رو به پیشرفت است و ما عملیات وعده صادق را رقم زدیم و جهاد تبیین همان کاری است امام صادق علیه سلام انجام می‌داد.

استاندار کردستان بر لزوم خدمت به مردم تاکید کرد و بیان داشت: وظیفه اول ما در جهاد تبیین خدمت به مردم است و باید در راستای خدمت به مردم گام برداریم.

وی با بیان اینکه جهاد تبیین برای مدیران یعنی کار آمدی و خدمت به مردم گفت: امروز افتخار خدمتی در دولتی را داریم که رئیس جمهور آن خود را سرباز رهبر معظم انقلاب می‌داند.

کد خبر 6096034